1. Höyvdlettergebruuk
Et gebruuk van lütje letters volgt de algemeyne internationåle vöyrskrivten. Höyvdletters worden enkeld bruked in nåmen van personen, organisåtys, landen en plåtsen, en aan et begin van en sin. Der wordt geyn höyvdletter bruked vöyr nåmen van tålen of volken.
2. Stemlouse en stemhebbende midklinkers
Regelmåtige stemlousheid aan et inde van en lettergreap of woord wordt neyt ekstra markeerd. De letter blivt by verbügen dan ouk gelyk: wyd > wyder (neyt: wyt > wyder), krygen > hey krigt (neyt: krygen > hey kricht), geaven > hey gevt (neyt: geaven > hey geft).
Ouk regelmåtige intervokåle stemhebbendheid wordt neyt ekstra markeerd, sou as in et neaderlandsk wel et geval is (huis > huizen; blijf > blijven). Dit wordt respektivelik skreaven as s en v, bv. huus > husen (neyt: huzen), blyv > blyven (neyt: blyf).
3. Midklinkers
By inheymske woorden wordt de f-klank mid v weargeaven, sou as in et neaderlandsk vader, vogel, verstaan, veel (sey ouk punt 2.). De letter f wordt vöyral bruked in vrümde woorden as telefoon of finale en in nåmen dey verwysen når regios, landen, plåtsen of tålen: Freysland, Färöer, fransk, finsk.
De w-klank wordt aan et begin van en woord mid w skreaven (wåter, weyten). Ouk aan et inde van en woord of tüsken klinkers in, wår et ouk en v-achtige uutspråk hebben kin, bv. eyw, leyw en eywig. Ouverige woorden dey en v- of b-achtige uutspråk hebben worden skreaven mid v, bv. leaven, bouven en ouver.
De klank dey up de oldsaksiske sk- wearumgeit, en in de moderne dialekten de uutspråk sk, sch of aan et inde van en woord -s het, wordt in et algemeyn as sk skreaven (skolder, wasken, visk). De -sk wordt aan et inde/midden van en woord wel skreaven ouk al wordt de k neyt ouveral uutsprouken. Dit principe is gelyk aan de vrogere neaderlandske skryvwyse van woorden as visch, mensch, Nederlandsch, ens. Et neaderlandske/hougdüütske achtervoogsel -isch wordt skreaven as -isk (saksisk, praktisk, fantastisk).
Midklinkerklüsters as ld en nd tüsken klinkers worden våk assimileerd as ll en nn uutsprouken. Vöyr en makkeliker herkenbår skrivtbild blivt de skryvwyse ld en nd, bv. hold > holden en vind > vinden.
4. E-APOKOPE
De –e aan et woordinde, dey en grout deyl van de grönnigsk-oustfreyske dialekten neyt bewård hebben, wordt in disse dialekten ouk neyt skreaven. In dialekten wår de –e neyt uutvallen is wordt et wel skreaven (bv. språk, kan ouk språke weasen). In de oaverregionale versy wordt et wel in alle dialekten skreaven.
5. Lange klinkers en tweyklanken
Midklinkerteykens worden aan et inde van en lettergreap neyt dubbel skreaven. Klinkerlängde wordt enkeld mid de klinkerteykens markeerd.
In slouten lettergreap wordt klinkerlängde döyr dubbele letters weargeaven: good vs. gode, krüüd vs. krüden. De å en de y binnen altyd lang en verdubbelen is dårdöyr neyt nöydig: ståt en ståten, tyd en tyden.
De lange e-, o- en ö-klanken worden weargeaven mid ea, ou of öy: gearne, kease, sea, beater, spreaken, grout, boum, bouven, ouver, höyren, vöyr, möygelik. De ai-klank (in summige dialekten ouk ei) en ou (de neaderlandske oe) worden weargeaven mid ey en oo: deyp, deyv, veyr, book, doon, blome. De bybehöyrende umlüüd van de oo is öö, bygelyks: ropen > röpen, zoeken (neaderlandsk) > söken, broer (neaderlandsk) > bröör. De neaderlandske/hougdüütske ei is in de Nysassiske Skryvwyse ouk ei: reisen, eier.
By de volgende klüsters wordt de klinker in en aantal dialekten våk lang of uutrekked uutsprouken, disse uutspråk wordt neyt ekstra markeerd:
–ind- (bv. in kind, vinden, binden)
-ent(s)-/-int(s)- of -ens-/-ins- (bv. in vinster, drintsk en grins)
–old- (bv. in holden, kolde, gold).
In korte eynlettergreapige woorden en leynwoorden wordt de lange e in oupen lettergreap dubbel skreaven (hee en tee), umdat de e in oupen lettergreap ouk kort weasen kin (de, se, te). Ouk de lange beklemtoonde e in de lätste lettergreap by franske vrümde woorden wordt dubbel skreaven: allee, turnee, portemonnee.
6. Letters Q, X en Z
De letters q(u), x en z worden in de Nysassiske Skryvwyse neyt bruked. In steade dårvan bruken wy k(w), ks en s, byvöyrbeald: kwis, karantäne, ekstra, sand.
7. Vrümde woorden
De skryvwyse van vrümde woorden wordt meysttyds aanpasd.
- Sou worden th en ph in grykske vrümde woorden skreaven as t en f, byvöyrbeald: teater, tema, telefoon, fonology.
- Vrümde woorden mid c en cc worden aanpasd aan de uutspråk. By de uutspråk k skryven wy k of kk (kakao, konferensy, akkoord), by en s-klank blivt et c (citroon, centrum) en by de uutspråk ks skryven wy ks (aksent, aksepteren).
- In leynwoorden uut et latyn worden geyn umlüüdteykens bruked, wy skryven düs: museum, territorium en natuur(lik).
8. Andere regionåle versys en ouverregionåle versy
In bepålde dialekten, in byvöyrbeald et sallandsk en enkelde dialekten aan de düütske kant van de grins, binnen der noch en stel andere letterkombinåtys möygelik. Vöyr et skryven van regionåle teksten in de grönniger, noorddrentske (en oustfreyske) dialekten höövst dey nauwe verdeylen neyt te markeren, mår vöyr et leasen van teksten uut andere regios is et geyn slecht idee as du weytst wår et vöyr steit.
- ea kin ouk ae weasen: keas → kaese, leag → laeg
- ou kin ouk oa weasen: ouver → oaver, bouven → boaven
- öy kin ouk öä weasen: vöyr → vöär, möygelik → möägelik
Speciål vöyr regionåle skryvwyses in Westfälen gelden ouk disse leasteykens:
- ea kin ouk ia weasen: eaten → iaten, leaveren → liaveren
- ou (oa) kin ouk ua weasen: vougel → vuagel, ouver → uaver
- öy (öä) kin ouk üä weasen: öyvel → üävel, köynig → küäning